100. rocznica urodzin Pawła Jasienicy

2009.10.29. 10:41, aktualizacja 2009.11.26. 10:58

10 listopada 2009 r. mija setna rocznica urodzin jednego z najpoczytniejszych polskich pisarzy historycznych XX w., Pawła Jasienicy.

Łatwość przekuwania własnych przemyśleń w słowa, umiejętność ich wyrażania, przedstawiania faktów historycznych i sylwetek ludzi opisywanych epok, spowodowała, że jego książki były rozchwytywane. Najbardziej znanymi dziełami Jasienicy jest eseistyczna synteza historyczna dziejów Polski przedrozbiorowej: "Polska Piastów" (1960), "Polska Jagiellonów" (1963), "Rzeczpospolita Obojga Narodów" (1967-1972), która doczekała się licznych wznowień. Po jej opublikowaniu zarzucano Jasienicy tzw. personalistyczne pojmowanie dziejów (na bieg historii mogą wpływać pojedyncze jednostki), sprzeczne z obowiązującą wówczas historiozofią marksistowską. Władze szukały tylko pretekstu, żeby zakazać publikacji jego książek, licząc na to, że zapomną go nie tylko ludzie, ale i historia. Czytelnicy jednak nie zawiedli.

Mało jest na świecie rzeczy tak zaraźliwych jak wolność

O wolność w rozumieniu dosłownym, jak i symbolicznym (wolność słowa) walczył Paweł Jasienica karabinem i piórem. Urodził się bowiem w domu, który tradycje głęboko patriotyczne przekazywał z pokolenia na pokolenie. Dziadek ze strony ojca brał udział w powstaniu styczniowym, a pradziadek ze strony matki - w powstaniu listopadowym. Miejscem urodzenia pisarza był Symbirsk nad Wołgą. Naprawdę nazywał się Leon Lech Beynar (nazwisko zmienił po wojnie, aby uchronić przed NKWD żonę, która jako wdowa po nim została w zajętym przez Rosjan Wilnie). W Rosji przebywał do 1920 r. W latach 1928-1932 studiował historię na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, potem pracował jako nauczyciel w Grodnie, publikując w tym czasie kilka rozpraw historycznych. Po wybuchu wojny w 1939 r. uczestniczył w kampanii wrześniowej i działał zbrojnie w konspiracji AK. Po rozbiciu oddziału w sierpniu 1944 r. dostał się do niewoli i został przewieziony do Białegostoku, gdzie był przesłuchiwany i więziony przez NKWD. Następnie wcielono go do jednostki Ludowego Wojska Polskiego, skąd uciekł. Dotarł do 5. Wileńskiej Brygady AK, a w lipcu 1945 r. został adiutantem dowódcy brygady Zygmunta Szyndzielarza "Łupaszki". Ranny z 8 na 9 lipca opuścił jego oddział, unikając w ten sposób aresztowania, a potem skazania na karę śmierci. Schronił się we wsi Jasienica na miejscowej plebanii.

Tylko niewolnik bywa bierny, człowiek, który zna smak wolności, pragnie jej więcej

Po wojnie pracował od 1946 r. w Krakowie jako publicysta "Tygodnika Powszechnego", pisząc teksty pod przybranym nazwiskiem jako Paweł Jasienica. W 1948 r. aresztowany przez UB, po wyjściu na wolność wstąpił do Stowarzyszenia PAX. Od końca 1959 r. do 1962 r. był wiceprezesem Związku Literatów Polskich, a w latach 1966-1970 wiceprezesem Pen Clubu. W 1964 r. podpisał się pod protestem 34 intelektualistów przeciwko cenzurze prasowej, a w 1968 r. poparł marcowy protest studentów. Został za to wyrzucony z ZLP. Peerelowska prasa okrzyknęła go masonem i człowiekiem o nieciekawej przeszłości. W 1968 r. Władysław Gomułka zasugerował publicznie dwulicowość Jasienicy, aby go zniesławić i znaleźć pretekst do zakazu publikacji jego książek i artykułów. Pisarz do końca życia boleśnie odczuwał ciężar tych oszczerstw. Paweł Jasienica zmarł w 1970 r. i został pochowany na warszawskich Powązkach.

Nowy znaczek i koperta Pierwszego Dnia Obiegu (FDC)

W celu uczczenia 100. rocznicy urodzin Pawła Jasienicy, Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym widnieje czarno-biała fotografia pisarza na tle książek. Na kopercie FDC obok stosu książek widnieje jedna ze stron maszynopisu książki z naniesionymi odręcznie poprawkami autora. Emisji towarzyszy datownik okolicznościowy w kształcie otwartej książki, stosowany w Urzędzie Pocztowym Warszawa 1.

Podstawowe dane emisji:

autorka projektu:	Ewa Mońko
ilość znaczków:	1
wartość:	1,55 zł
nakład:	600.000 sztuk
technika druku:	rotograwiura
format znaczka:	31,25 x 43 mm
papier:	fluorescencyjny
arkusze sprzedażne:	po 50 szt. znaczków
data obiegu:	10 listopada 2009 roku

źródło: Poczta Polska

Wygląd znaczków wprowadzonych do sprzedaży może różnić się od projektów przedstawianych w zapowiedziach.