Historia poczty w Łodzi - okres międzywojenny, 1918 - 1939. Album znaków pocztowych. Recenzja.

2021.06.15. 18:24

Ostatnio znany łódzki filatelista Leszek Ośródka wydał swoją drugą książkę o Poczcie w Łodzi, tym razem obejmującą lata 1918-1939.

W porównaniu z pierwszą częścią, wydaną w 2017 r. i obejmującą historię Poczty w Łodzi w latach 1814-1918, widzimy, że zasadniczo został zachowany ten sam układ - z ilustracjami przesyłek pocztowych po prawej stronie oraz ogólnymi informacjami i opisami przesyłek z lewej strony Tym razem jednak ilość pustego miejsca, dominująca w pierwszym tomie, znacznie się zmniejszyła, ponieważ oprócz opisu przesyłek podano więcej ogólnych informacji o usługach pocztowych. Książka zawiera liczne zdjęcia znakomitych całości pocztowych z kolekcji autora oraz innych ważnych zbiorów z Polski i przede wszystkim z zagranicy. Zdjęcia i rysunki są bardzo dobrej jakości.

Pomimo tytułu "Historia poczty w Łodzi" książka nie podaje zbyt wielu informacji na temat dziejów Poczty Łódzkiej jako organizacji: ta część "historii" ogranicza się głównie do dat otwarcia i lokalizacji łódzkich urzędów pocztowych (Tom pierwszy podał znacznie więcej informacji!). Przyczyna tego nie jest do końca jasna, bo należy przypuszczać, że mogą istnieć dokumenty w archiwach łódzkich lub informacje w gazetach, które mogłyby dostarczyć sporo cennych informacji dodatkowych na temat rozwoju organizacji Poczty w Łódzi. Tu autor pozostawia nas nieco w niewiedzy: nie korzysta z takich źródeł, ale też nie informuje nas o ich nieistnieniu. Poza tym nie zawsze jest jasne, czy informacje zawarte w książce oparte są na własnych badaniach autora, Dziennikach Urzędowych lub innej literatury. Zostaje więc trochę miejsca na ulepszenia w kolejnej edycji…

Książka zawiera za to znacznie więcej informacji o usługach pocztowych. We wstępie do swojej pracy Leszek Ośródka pisze, że to książka "przede wszystkim o różnych usługach Poczty Polskiej na przykładzie materiału filatelistycznego z Łodzi.". Jest to interesujące podejście: większość dotychczasowych publikowanych opisów historii Poczty na poziomie lokalnym lub regionalnym opiera się przede wszystkim na analizie dostępnych przesyłek pocztowych i znaków pocztowych i czasem dodatkowymi informacjami z archiwów i gazet, ale zwykle całkowicie pomijają oficjalne przepisy pocztowe i to z różnych powodów. Zupełnie inaczej postępuje Leszek Ośródka: swoje opracowanie opiera na podstawie przepisów regulaminu pocztowego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym i ilustruje te przepisy materiałami pocztowymi z Łodzi. Efektem tego jest zilustrowanie wielu pięknych przesyłek pocztowych ze szczegółowymi opisami, umieszczonych w kontekście przepisów pocztowych obowiązujących w Polsce w latach 1918-1939. W rezultacie książka jest czymś więcej niż tylko "Albumem znaków pocztowych" stosowanych w Łodzi, o czym mówi podtytuł. Dzięki temu książka jest cenna dla wszystkich zainteresowanych ówczesną działalnością Poczty w całej Polsce.

Takie podejście ma jednak pewne skutki uboczne. Książka nie zawiera przeglądu pełnego zakresu usług Poczty Polskiej w latach 1918-1939, a jedynie te bardziej popularne, które można było zilustrować dokumentacją z przedmiotowego terenu. Brakuje np. pełnomocnictw pocztowych, listów dworcowych, papierów handlowych czy wreszcie także przesyłek typu "próbki towarów". To są dokładnie te usługi, które wymagają dalszego badania. Poza tym, w swoim dążeniu do jak najpełniejszego podania informacji o usługach (co oczywiście jest pozytywne), autor ilustruje niekiedy fragmenty regulaminu pocztowego materiałem spoza Łodzi, czyli patrząc na tytuł, poza zakresem książki. Autor pokazuje m.in. ponad 50 nalepek kierunkowych bagażowych P.L.L. Aerolot, a tylko 5 z nich jest związanych z Łodzią!

Opracowanie jako "Album znaków pocztowych" zawiera wszystko, co obiecuje a nawet jeszcze więcej. W książce znajdują się szczegółowe informacje m.in. o zwykłych datownikach i datownikach okolicznościowych, stemplach dodatkowych, frankaturach mechanicznych (ponad 50 stron!), znakach cenzury, różnych nalepkach i naklejkach, znakach polecenia wszystkich łódzkich urzędów pocztowych i pośrednictw pocztowych, pocztach hotelowych, pocztach peronowych, ambulansach pocztowych i pocztach autobusowych oraz różnych drukach pocztowych stosowanych w Łodzi. Z pozoru wydawać by się mogło to zupełnie nieciekawe dla nie-łódzkiego kolekcjonera (jak sobie na początku myślałem), ale jest wręcz przeciwnie - dokumentacja daje dobry obraz rozwoju usług pocztowych i urządzeń pocztowych stosowanych i używanych przez Pocztę w Polsce w latach 1918-1939.

Książka, którą warto kupić!

Leszek S. Ośródka: Historia poczty w Łodzi - okres międzywojenny, 1918 - 1939. Album znaków pocztowych. (Łódź 2021) 524 strony formatu A4, papier kredowy, twarda szyta oprawa, ok. 530 kolorowych ilustracji. Cena 160 złotych + koszt przesyłki. Kontakt: ciemiorek.c8@wp.pl

Hans Vogels